درس املا و اهميت آن
مقدمه:
اهميت نوشتن و نياز به صحيح نوشتن در ايجاد ارتباط با ديگران بر كسي پوشيده نيست. در همين ارتباط از ابتداي آموزش رسمي خواندن و نوشتن، به كودكانمان مي‌آموزيم كه چگونه بنويسيم وچه اقداماتي در اين باره انجام مي‌دهيم تا بتوانند آموخته‌هاي خود را در موقعيت‌هاي مختلف به كار گيرند. مهمترين ماده درسي كه اين وضعيت را بر عهده دارد، املاي فارسي است. املا در لغت به معني پر كردن، بر سر جمع گفتن، تقرير كردن مطلبي تا ديگري آن را بنويسد، است. در زبان فارسي كلمه‌اي معادل املا و ديكته نداريم، ولي مي‌توانيم «از بر نويسي» يا «گفتار نويسي» را جايگزين كلمه املا يا ديكته كنيم. منظور اين است كه شخص گفته‌هاي ديگران را بدون ديدن آن كلمات بنويسد. با توجه به اين كه درس املا بناي علمي در يادگيري ساير دروس است و توجه به اين مهم، يكي از ضروريات نظام آموزشي ماست و از طرفي روش‌هاي متداول املا نمي‌تواند راه گشاي مشكلات آموزشي در اين درس باشد، لذا در اين مجموعه سعي شده است چندين روش متنوع و جالب براي املا و تصحيح آن ارائه شود. تا از همين ابتداي سال تحصيلي با ياري اوليا و آموزگاران در افزايش توانمندي دانش‌آموزان تلاش شود.
۱) املا به صورت گروهي. به اين شكل كه بچه‌ها را به گروه‌هاي ۵ يا ۶ نفره تقسيم مي‌كنيم و در هر گروه، هر خط را يك نفر از گروه مي‌نويسد و در انتها نمره گروهي مي‌دهيم و آن املا در پوشه كار گروه‌ها قرار مي‌گيرد.
۲) هر گروه يك متن املا با كمك تمام اعضاي گروه خود مي‌نويسد و ما املاي همه گروه‌ها را جمع‌آوري كرده و مي‌خوانيم و سپس يا بهترين متن ديكته را به كل كلاس مي‌گوييم و يا از هر گروه يك پاراگراف انتخاب كرده و ديكته تلفيقي تهيه كرده و به كل كلاس، ديكته مي‌گوييم. در اين صورت متن ديكته را بچه‌ها انتخاب كرده‌اند.
۳) بچه‌ها را گروه‌بندي مي‌كنيم و سپس هر گروه متن ديكته‌اي را مي‌نويسد و براي گروه ديگر مي‌خواند تا آن گروه بنويسند. ديكته گروه به گروه نام ديگر اين ديكته است.
۴) در روش ديگر، باز بچه‌ها به گروه‌هاي ۵ يا ۶ نفره تقسيم مي‌شوند. ۱۰ كلمه مهم از درس انتخاب مي‌كنيم و از بچه‌ها در گروه‌ها مي‌خواهيم كه هر كدام جمله‌اي را در ارتباط با درس بنويسند و از كلمات مهم مورد نظر استفاده كنند و هر گروه جملات خود را كنار هم گذاشته و يك متن كوتاه و زيبا بسازد.
۵) در مواقعي كه شاگردي ضعيف است و در املا پيشرفت چنداني ندارد، مي‌توان در هنگام ديكته دانش‌آموز ضعيف را كنار دانش‌آموز قوي نشاند تا بعضي از لغات را كه برايش مشكل است، با مشورت بنويسد. در نتيجه دانش‌آموز ضعيف، هم آن لغت را به خوبي به ذهن مي‌سپارد و هم با افت نمره به طور مكرر مواجه نمي‌شود. البته اين روش نبايد به طور تكرار و هميشگي باشد.
۶) در هنگام تصحيح كردن املا، معلم صحيح لغات را نمي‌نويسد و دانش‌آموزان خودشان درست لغات را از كتاب پيدا مي‌كنند و بعد ما به آن املا نمره مي‌دهيم. يعني، ابتدا دور كلمات اشتباه خط مي‌كشيم و صحيح آن را بچه‌ها مي‌نويسند و ما به صحيح نوشتن آنها نمره مي‌دهيم.
۷) روش ديگر اين است كه معلم بهتر است متن ديكته را قبل از املا براي بچه‌ها بخواند، ولي بچه‌ها چيزي ننويسند و تنها گوش دهند.
۸) بعد از املا هم بايد متن مجدداً خوانده شود، يعني در هر املا كل متن بايد سه بار خوانده شود.
۹) در صورت ديگر املا، مي‌توان شفاهي ديكته را خواند و بچه‌ها لغات مهم آن را هجي كنند و در هوا بنويسند.
۱۰) نوع ديگر املا مي‌تواند چنين باشد كه شاگرد پشت سري كلمات را روي پشت فرد جلويي بنويسد و شاگرد جلويي از روش حركت انگشتي فرد عقبي بتواند لغات را بفهمد و بنويسد كه اين يك نوع بازي و املا است.
۱۱) در روش ديگر به بچه‌ها مي‌گوييم روزنامه با خود به كلاس بياورند و لغات را ببرند و از لغات بريده شده يك بند املا براي ما درست كنند و بر روي ورقه بچسبانند. يا اين روش مي‌تواند به صورت گروهي هم صورت گيرد.
۱۲) مي‌توان املايي را به صورت پلي‌كپي بدون نقطه، بدون تشديد و يا به صورت لغات ناقص به دانش‌آموزان داد تا آنان در جاي مناسب نقطه بگذارند و يا تشديد قرار دهند يا لغات ناقص را كامل كنند.
۱۳) مي‌توان ديكته را به صورت لغات صحيح و غلط در كنار هم قرار داد تا بچه‌ها كلمه غلط را خط بزنند.
۱۴) روش ديگر املا مي‌تواند به صورت تصويري باشد. يعني، شكل را به دانش‌آموزان بدهيم تا آنان املاي صحيح آن را بنويسند.
۱۵) املاي تقويت حافظه: بدين صورت كه معلم متني را روي تخته مي‌نويسد و سپس متن را براي دانش‌آموزان مي‌خواند و سپس روي نوشته‌هايش روي تخته پرده مي‌كشد و بچه‌ها بايد هر آنچه از متن فهميده‌اند را بنويسند. سپس معلم پرده را از تخته برمي‌دارد و بچه‌ها متن خود را با متن تخته مقايسه مي‌كنند و به خود امتياز مي‌دهند.
۱۶) روش ديگر، مي‌تواند استفاده از آينه باشد كه كلمات را بر عكس بنويسيم و بچه‌ها با آينه درست آن را بنويسند و يا صحيح آن را بخوانند.
۱۷) ديكته آبكي: روش ديگر، استفاده از آب و محيط حياط مدرسه است. بدين ترتيب كه بچه‌ها به صورت انفرادي و يا گروهي با خود آب‌پاش به مدرسه مي‌آورند و با آب ديكته را روي زمين بنويسند و گروهي نوشته‌هاي خود را تصحيح كنند.
۱۸) روش ديگر در تصحيح املا اين است كه دانش‌آموزان با اشتباهات خود جمله بسازند و يا ديكته به صورت جمله‌سازي از لغات مهم درس باشد.
۱۹) كلمات مهم يا مشكل درس را روي پارچه بنويسند و سپس با خمير و يا نخ و سوزن كلمات را بسازند و يا بدوزند كه در اين صورت املا با هنر و بازي توأمان مي‌شود (يادگيري تلفيقي)
۲۰) دانش‌آموزان از اشتباهات خود در املا كلمات هم‌خانواده، متضاد و يا هم معنا بنويسند.
۲۱) براي آشنايي دانش‌آموزان با انواع صداها و لهجه‌ها در هنگام ديكته گفتن و از اين كه بچه‌ها تنها به صدا و لحن معلم خود خو نگيرند، معلم مي‌تواند از اطرافيان خود بخواهد تا متن املا را بر روي نوار بخوانند و صداي خود را ضبط كنند و سپس آن متن را به كلاس بياورد و بچه‌ها از روي آن نوار ديكته بنويسند و در هنگام ارزشيابي پاياني و يا هر زمان ديگر بچه‌ها دچار مشكل نشوند.
۲۲) همكاران معلم مي‌توانند در املاهاي كلاسي جاي خود را تعويض كنند و به بچه‌هاي كلاس‌هاي ديگر املا بگويند تا بچه‌ها با انواع صداها و لحن‌ و گويش در ديكته آشنا شوند.
۲۳) دانش‌آموزان مي‌توانند به والدين خود ديكته بگويند و والدين در املاي خود چند كلمه را اشتباه بنويسند تا بچه‌ها آنها را تصحيح كنند و به پدر و مادر خود نمره دهند.
۲۴) بچه‌ها مي‌توانند به معلم خود ديكته بگويند. هر گروه يك پاراگراف به معلم بگويد و در انتها گروه‌ها ورقه‌ معلم را تصحيح كنند و يا هر گروه پاراگراف مخصوص به خود را صحيح كند. البته بهتر است معلم چند كلمه را عمداً اشتباه بنويسد.
۲۵) براي والدين بي‌سواد، فرزند مي‌تواند صداي خود را ضبط كند و از روي صداي خود به خودش ديكته بگويد يعني صداي ضبط شده خود را جايگزين صداي اولياي خود كه بي سواد هستند، نمايد.
۲۶) يكي ديگر از روش‌ها براي تصحيح املا اين است كه مي‌توان املا را به بچه‌ها داد تا تصحيح كنند، ولي در نهايت نمره نهايي را معلم بدهد و يا دانش‌آموزان تصحيح كننده با مداد كنار دفتر فرد، نمره بگذارند و بعد معلم، نمره خود را با نمره‌اي كه دانش‌آموزان داده مقايسه كند.
۲۷) معلم لغاتي را بر روي مقوا مي‌نويسد و مقوا را به تخته نصب مي‌كند و زمان كوتاهي وقت مي‌دهد تا دانش‌آموزان كلمات را به دقت نگاه كنند و سپس مقوا را جمع مي‌كند. در اين جا بچه‌ها هر آنچه از لغات در ذهنشان مانده است را مي‌نويسند و ما لغات و كلمات آنان را تصحيح مي‌كنيم تا دقت آنان سنجيده شود.
۲۸) دانش‌آموزان املا را در هوا بنويسند و ما هم در هوا تصحيح كنيم نه با قلم و روي كاغذ.
۲۹) روش ديگر املا كه همراه با بازي هم است، اين است كه دانش‌آموزان با گچ روي زمين مدرسه و حياط مدرسه ديكته بنويسند و سپس حياط را دسته‌جمعي بشويند تا آثار گچ حياط مدرسه را كثيف نكند.
۳۰) معلم مي‌تواند املا را بر روي چندين كارت بنويسد و اين كارت‌ها بين گروه‌ها تقسيم شود تا تمام گروه‌ها كارت را ببيند و سپس كارت‌ها را جمع كرده و از روي آنها ديكته بگويد. لازم به تذكر است كه روش‌هاي املا كه به عنوان نمونه بيان گرديد را نبايد به عنوان روش واحد تلقي كرد. اگر هر روشي بيشتر از اندازه استفاده گردد، ارزش آموزشي خود را از دست مي‌دهد. لذا اگر معلم بنا به ضرورت و در نظر گرفتن تنوع، روش‌هاي متنوع املا را به كار گيرد نتيجه مفيدي عايد دانش‌آموزان خواهد شد.
درباره ديكته در ابتدايي با توجه به پايه و مشكلات خاص در بعضي از دانش اموزان راههاي بسياري وجود دارد. امادر پايه اول چند راه وجود دارد به جز راه معمولبه طور مثال مي توان ديكته با حروف گفت معلم چند حرف وصدا را مي گويد ودانش آموزان كلمه مي سازند ومي نويسند- راه ديگر معلم جمله هاي خارج از كتاب را تهيه مي كند ويكي يكي پاي تخته مي نويسد وزماني را براي خواندن فرصت مي دهد وبلافاصله ان را پاك مي كند واز دانش اموزان مي خواهد ان را بنويسند در اين روش علاوه بر دقت وتمركز باعث تند خواني هم مي شود.

============================


براي دانلود اينجا كليك كنيد